Hồi ký là một thể loại văn học phổ biến, nhưng vẫn còn khá nhiều người nhầm lẫn giữa hồi ký và tự truyện. Sự nhầm lẫn này có thể dẫn đến việc sáng tác đi sai hướng và xa rời cấu trúc chính của một tác phẩm hồi ký chánh hiệu. Vậy hồi ký là gì? Thế nào là hồi ký? Hồi ký với tự truyện có gì khác biệt? Cùng Người Chấp Bút tìm hiểu chi tiết về thể loại hồi ký trong bài viết dưới đây nhé!
Thể loại hồi ký là gì?
Thể loại hồi ký là một thể loại văn học phi hư cấu, trong đó tác giả ghi lại những ký ức cá nhân và trải nghiệm của mình trong một giai đoạn cụ thể của cuộc đời. Tuy nhiên, hồi ký không tập trung vào việc tường thuật toàn bộ cuộc đời của tác giả mà thường xoay quanh một khía cạnh hoặc chủ đề nhất định.
Với hồi ký, tác giả có thể sử dụng các sự kiện thật để khơi gợi những cảm xúc sâu sắc và truyền tải một thông điệp lớn hơn, giúp người đọc cảm nhận được sự gần gũi và đồng cảm. Điều đặc biệt là hồi ký không bị giới hạn bởi tính chính xác tuyệt đối của một sự kiện nào đó mà thay vào đó, tác giả có thể chen vào cảm xúc cá nhân, tôn vinh những hồi tưởng chân thực từ góc nhìn của bản thân mình đối với cá nhân hay sự kiện.
Nguồn gốc của hồi ký bắt nguồn từ từ tiếng Pháp “mémoire”, có nghĩa là ký ức. Thể loại này đã phát triển qua các thời kỳ lịch sử, từ những tác phẩm tường thuật chi tiết của Julius Caesar trong thế kỷ thứ nhất trước Công nguyên cho đến các tác phẩm hồi ký mang tính cá nhân và cảm xúc ngày nay.
Hồi ký không chỉ là câu chuyện về tác giả mà còn là cách mà tác giả chia sẻ một phần của cuộc sống, qua đó dạy cho người đọc một bài học về cuộc đời hoặc tạo nên sự kết nối qua những cảm xúc chung của con người.
Đặc điểm của thể loại hồi ký là gì?
Mỗi hồi ký là một lăng kính phản ánh cuộc sống qua con mắt của người kể, đan xen giữa tính chân thực và những chiêm nghiệm nội tâm, giúp người đọc không chỉ đồng cảm mà còn rút ra những bài học nhân văn sâu sắc.
Dù là câu chuyện ký ức nào, thì hầu hết các hồi ký đều sẽ có chung các đặc điểm sau:
- Xoay quanh chủ đề trọng tâm: Dù là thuật lại quá khứ, nhưng đa phần hồi ký chỉ xoay quanh chủ đề cụ thể. Qua đó, tác giả truyền tải một góc nhìn rõ ràng về cuộc sống và các sự kiện được đề cập đến.
- Tôn vinh cảm xúc chân thực: Mặc dù hồi ký không đòi hỏi sự chính xác hoàn toàn về mặt sự kiện, nhưng nó phải chân thực về mặt cảm xúc. Các sự kiện được kể lại dựa trên ký ức và cảm nhận của tác giả, từ đó khơi gợi sự đồng cảm từ người đọc.
- Xung đột rõ ràng: Cũng giống với các thể loại văn học khác, hồi ký cũng cần có xung đột rõ ràng. Câu chuyện cần có những mất mát hoặc một điều gì đó ý nghĩa lớn lao đối với nhân vật chính. Xung đột diễn ra nhằm đẩy sự căng thẳng lên cao, đưa người đọc vào diễn tiến câu chuyện không lối thoát.
- Phát triển nhân vật: Tuy nhân vật trong hồi ký là người thật, nhưng cũng cần phát triển như nhân vật hư cấu để tạo chiều sâu và cho thấy rõ hơn về sự thay đổi theo dòng thời gian. Tác giả, đóng vai trò người kể chuyện phải thể hiện được sự chuyển biến và phát triển của nhân vật qua từng giai đoạn bằng giọng kể của mình.
- Cao trào và giải quyết: Hồi ký thường được xây dựng theo hướng cao trào, nơi xung đột đạt đỉnh điểm. Sau đó sẽ đến giai đoạn giải quyết, nơi các vấn đề được khép lại, thường đi kèm với một bài học cuộc sống hoặc sự thức tỉnh của nhân vật chính.
- Ngôi kể thứ nhất: So với nhiều thể loại khác, hồi ký thường chỉ được viết dưới ngôi kể thứ nhất, để tạo ra cảm giác gần gũi và chân thực hơn từ những dòng kể cảm xúc của tác giả.
Đặc biệt, hồi ký có thể được viết theo nhiều cách khác nhau, như dạng hồi tưởng (nhảy qua lại giữa quá khứ và hiện tại), theo trình tự thời gian hoặc mở rộng ra từ một chủ đề chính.
Có thể bạn quan tâm: Tiểu thuyết là gì? 6 thể loại tiểu thuyết phổ biến hiện nay
Hồi ký thường có bao nhiêu từ?
Giống với thể loại tiểu thuyết, hồi ký thường có số từ dao động trong khoảng 60.000 đến 80.000 từ. Đây là độ dài trung bình phù hợp đảm bảo cho câu chuyện có nội dung, được trình bày đầy đủ và đủ chi tiết thu hút người đọc.
Nếu hồi ký ngắn hơn mức này, có thể câu chuyện chưa được khai thác hết chiều sâu, khiến nội dung trở nên rời rạc và thiếu sức hấp dẫn. Ngược lại, nếu quá dài, hồi ký dễ bị mất đi sự mạch lạc, làm chậm nhịp độ và loãng nội dung, làm giảm hứng thú của người đọc.
Sự khác biệt giữa hồi ký và tự truyện
Hồi ký và tự truyện, tuy cùng thuộc thể loại phi hư cấu và đều kể về cuộc đời tác giả, nhưng có nhiều điểm khác biệt rõ rệt. Nếu không hiểu rõ hồi ký là gì và tự truyện là gì thì rất dễ nhầm lẫn giữa hai thể loại này.
Có thể hiểu, Tự truyện là một bản tường thuật theo trình tự thời gian, thường kể lại toàn bộ cuộc đời của tác giả từ khi sinh ra cho đến thời điểm viết. Nó tập trung vào sự thật, cung cấp thông tin chi tiết và cụ thể về các sự kiện chính, nhấn mạnh tính xác thực và chính xác. Tự truyện thường mang tính chất liệt kê và có cấu trúc chặt chẽ, nhưng chỉ thực sự hấp dẫn nếu tác giả nổi tiếng hoặc có những trải nghiệm đặc biệt.
Còn như chia sẻ hồi ký là gì, thì thể loại này sẽ có tính chọn lọc hơn so với tự truyện. Hồi ký chỉ tập trung vào giai đoạn hoặc sự kiện nổi bật trong cuộc đời tác giả. Nó không bị ràng buộc bởi trình tự thời gian, cho phép tác giả khai thác tối đa dòng cảm xúc, suy nghĩ và ý nghĩa của những trải nghiệm cá nhân.
Hồi ký thường chứa đựng nhiều yếu tố sáng tác và hư cấu như đối thoại, miêu tả và cấu trúc tự do hơn, tạo nên tính gần gũi và cảm xúc mạnh mẽ đối với người đọc. Vì thế nó vẫn dễ thu hút độc giả hơn là thể loại tự truyện.
Cách áp dụng nguyên tắc “Show don’t tell” trong hồi ký
Nguyên tắc show don’t tell là chìa khóa tạo ra câu chuyện thành công cho thể loại hồi ký, thay vì chỉ cung cấp những thông tin về cuộc đời của tác giả. Khi áp dụng nguyên tắc này, thay vì kể cho người đọc biết điều gì đang diễn ra, tác giả sẽ “show” bằng cách đưa độc giả vào những trải nghiệm chân thực bằng mọi giác quan như thị giác, thính giác, khứu giác, xúc giác và vị giác qua lời mô tả.
Thay vì nêu trực tiếp đặc điểm hay cảm xúc của nhân vật, hãy để chúng được hiển thị qua cách họ hành động và nói. Ví dụ, đừng nói “anh ấy đang tức giận” mà hãy mô tả “Anh ấy siết chặt tay, ánh mắt sôi sục và giọng nói dồn dập.”
Cạnh đó, hãy hạn chế đưa ra những mô tả suy nghĩ trực tiếp mà hãy để nhân vật bộc lộ cảm xúc và thái độ của họ qua những phản ứng với các tình huống và con người xung quanh.
Đối với hồi ký, tác giả có quyền đan xen giữa quá khứ và thực tại. Vì vậy, thay vì chỉ dừng lại ở việc kể về quá khứ, hãy dùng chính những bối cảnh đó để bổ sung và mở rộng ý nghĩa cho hành động ở hiện tại. Bằng cách này có thể giúp độc giả vừa hiểu được câu chuyện trước đó, vừa cảm nhận được sự thay đổi, phát triển của nhân vật qua thời gian.
Nhìn chung, khi áp dụng “show don’t tell” vào trong hồi ký, tác giả có thể giúp người đọc tự suy luận và cảm nhận câu chuyện. Cách này sẽ buộc họ phải tham gia vào câu chuyện chính thay vì chỉ là khán giả qua đường. Như thế, độc giả có thể hiểu rõ hơn, cảm nhận sâu sắc hơn và ghi nhớ lâu hơn.
Lời kết
Với những chia sẻ trong bài, chúng ta cũng đã biết được hồi ký là gì và biết cách phân biệt giữa hồi ký và tự truyện. Khác với tự truyện mang tính liệt kê sự kiện, hồi ký tập trung vào những mảng ký ức đặc biệt, dẫn dắt người đọc qua từng cung bậc cảm xúc và chiêm nghiệm.
Để viết một hồi ký cuốn hút, không chỉ cần kể lại những sự kiện, mà còn phải cho người đọc cảm nhận được cảm xúc và ý nghĩa ẩn sau từng trải nghiệm. Và đó là lý do bài viết khuyến khích bạn sử dụng nguyên tắc “show don’t tell”.
Theo dõi Người Chấp Bút để biết thêm nhiều kiến thức hữu ích khác nhé!
