Có thể bạn không biết đến “show don’t tell”, nhưng vô tình khi viết lách lại ứng dụng quy tắc này. Và có vẻ bạn sẽ tâm đắc với lối viết lồng ghép quy tắc này mà không hay biết đó là gì. Đương nhiên, độc giả của bạn cũng sẽ cảm thấy hào hứng và “tình nguyện” bị cuốn vào với những câu chữ đó. Họ dễ hòa mình vào viễn cảnh được đặc tả, với lời nói hoặc với bất kỳ điều gì được trình bày trong câu chuyện của bạn; từ đó vẽ ra một bức tranh sống động cho những sự kiện vốn dĩ chỉ được nhắc đến qua con chữ.
Vậy đó là quy tắc gì? Cùng Người Chấp Bút tìm hiểu trong bài viết này và học cách ứng dụng ngay khi viết nhé!
Show don’t tell là gì trong viết lách?
Show don’t tell dịch sát nghĩa chính là “Trình bày, đừng kể”. Hiểu đơn giản là thay vì kể, đưa ra thẳng kết quả, một lời nhận định, đánh giá trực tiếp thì hãy để độc giả của bạn tự cảm nhận và suy luận thông qua những mô tả chi tiết về không gian, âm thanh, mùi hương hay cảm xúc nằm trong phân cảnh đó. Độc giả sẽ thông qua những chất liệu được cung cấp mà hình dung hình ảnh trực quan mạnh mẽ trong tâm trí, biết được đó là gì, câu chuyện như thế nào, nhân vật đó ra sao,…
Nôm na của cách viết này chính là đánh thức mọi giác quan của độc giả, giúp họ có thể trải nghiệm nội dung bằng cách nhìn, nghe, chạm và ngửi. Từ đó, họ sẽ có cảm nhận sâu sắc hơn với những gì mà bạn muốn truyền tải, điều này cũng làm tăng sự kết nối của độc giả với nhân vật trong truyện hoặc một sự kiện nào đó mà bạn đang đưa vào trong quyển sách của mình.
Ví dụ:
Thay vì chỉ đơn giản nói “Cô ấy đang buồn.”, bạn có thể khắc họa cảm xúc ấy qua hình ảnh: “Cô ấy cúi đầu, đôi mắt ngấn lệ nhìn chằm chằm vào những chiếc lá vàng rơi, bàn tay vô thức siết chặt.” – Đó chính là kỹ thuật “show” trong viết lách mà nhiều nhà văn nổi tiếng đã áp dụng cho tác phẩm của mình.
Vậy sử dụng show don’t tell trong viết lách sẽ mang lại hiệu quả như thế nào, vì sao nên ứng dụng? Có nhất thiết sử dụng 100% quy tắc này trong khi viết hay không? Bạn hãy đọc tiếp phần nội dung bên dưới để tìm kiếm câu trả lời nhé!
Một vài ví dụ về việc ứng dụng quy tắc show don’t tell khi viết
Nhắc show don’t tell có lẽ sẽ lạ lẫm với nhiều người, nhưng nếu nhắc đến một trend đang “rần rần” hiện nay là “wattpad không nói… wattpad nói…” thì chắc sẽ có nhiều người biết đến hơn. Trend này cũng là một trong những ví dụ thực tế nhất cho việc ứng dụng kỹ thuật show trong viết lách sẽ tạo ra nhiều cảm xúc và gây ấn tượng mạnh hơn cho người đọc. Như là:
Ví dụ 1:
- Wattpad không nói: “Ánh trăng làm tôi cảm thấy xúc động.”
- Wattpad nói: “Mỗi lần ánh trăng soi sáng, tâm hồn tôi lại dạt dào những cảm xúc lạ kỳ, như thể từng tia sáng đều thấm vào từng ngóc ngách của trái tim.”
Ví dụ 2:
- Wattpad không nói: “Tôi đã lén nhìn họ rất nhiều lần.”
- Wattpad nói: “Nếu đôi mắt có thể ôm, tôi đã ôm bóng lưng ấy vô số lần.”
Ví dụ 3:
- Wattpad không nói: “Tìm được người mình thương rất khó.”
- Wattpad nói: “Đời người dài nhất cũng chỉ có trăm năm, có thể gặp được người mình thương cũng không dễ dàng…”
Chiếc trend này đã thể hiện được sự phong phú của ngôn từ và các tác giả là những nghệ nhân. Qua cách họ chơi đùa với con chữ sẽ cho chúng ta thấy được sự bóng bẩy, đẹp đẽ của những con chữ vốn dĩ rất đỗi bình thường ấy.
Đem vào trong văn chương, thơ ca và hàng loạt các tiểu thuyết, truyện ngắn nổi tiếng, chúng ta lại được tác giả dẫn dắt một cách tinh tế, tạo ra một thế giới vô cùng mới mẻ và hoa mỹ cũng chính bằng những từ ngữ đơn sơ, mộc mạc ấy. Chỉ cần biết cách ghép chúng lại với nhau, bạn đã thành công tạo ra một khu vườn ngôn từ sáng tạo cho độc giả của mình, nơi mà họ có thể tự vẽ nên bức tranh sinh động để hòa vào câu chuyện mà bạn muốn kể.
- Nguyễn Nhật Ánh không viết: “Rồi cậu sẽ quên tôi.”
- Nguyễn Nhật Ánh đã viết: “Tôi đủ lớn để hiểu rằng, mỗi năm thế giới mỗi đổi thay và lòng người cũng khác. Tuổi ấu thơ chỉ có một con đường để cùng nhau chung bước. Khi lớn lên, trước mắt ta có lắm nẻo đường đời, bao nhiêu số phận là bấy nhiêu ngã rẽ, làm sao người chẳng quên người.”
Đến đây, bạn có thể thấy phong cách viết nào có thể chạm đến trái tim độc giả rồi đúng không? Không nhất thiết dông dài sẽ cảm động, nhưng sơ sài trong văn chương lại chính là sự kết thúc.
Vì sao nên ứng dụng show don’t tell trong viết?
Từ những chia sẻ bên trên, có thể thấy show don’t tell chính là một biện pháp tu từ, thủ pháp hay để tăng tính trải nghiệm của người đọc đối với tác phẩm. Thủ pháp này cho phép tạo ra bức tranh sống động trong tâm trí người đọc, khiến họ bị cuốn vào câu chuyện đó, hóa thân thành nhân vật và tự khám phá thế giới bên trong.
Kỹ thuật “trình bày, đừng kể” không thực hiện với mục đích tăng số lượng từ cho tác phẩm mà làm rõ hơn về mặt ý nghĩa của câu chuyện. Nó tạo ra cảm xúc chân thực về nhân vật, hình thành mối quan hệ sâu sắc giữa người đọc và tác phẩm. Đó là cách để bạn tạo ra sức hấp dẫn không thể chối từ cho tác phẩm của mình và làm cho người đọc khó lòng thoát ra cho đến khi họ khép cuốn sách lại ở trang cuối cùng.
Khi nào nên dùng show don’t tell?
Tuy phương pháp show don’t tell sẽ tăng sức hút cho tác phẩm, nhưng không phải lúc nào nó cũng hợp lý để sử dụng. Đôi khi, bạn cần lồng ghép những đoạn kể để truyền đạt thông tin ngắn gọn, mạch lạc và giúp người đọc hiểu chính xác hơn về ý định của bạn ngay tại phân cảnh đó.
Dưới đây là những trường hợp bạn có thể dùng show don’t tell để làm mọi thứ chân thực hơn:
- Khi bạn muốn độc giả có cảm nhận sâu sắc về tính cách, cảm xúc hoặc động cơ của nhân vật, hãy dùng “show”.
Ví dụ trường hợp:
– “Cô ấy đang rất tức giận.”
Thay vì nói như thế, bạn có thể dùng các diễn đạt sau:
– “Vai cô ấy run lên, hơi thở trở nên gấp gáp. Ngực phập phồng như cố gắng nén lại cơn giận.”
- Khi bạn muốn người đọc mường tượng được không gian, thời gian tại thời điểm đó.
Ví dụ như:
– “Căn phòng rất lạnh.”
Hãy thay thế cách viết trực diện này thành:
– “Hơi thở của anh ta phả ra những làn khói mỏng. Những ngón tay tê cứng của anh run rẩy khi chạm vào cái cốc đặt trên bàn.”
- Bạn muốn độc giả thấu hiểu nhân vật qua màn đấu tranh nội tâm.
Ví dụ trường hợp:
“Anh ấy đang lo sợ cho tương lai của mình.”
Hãy thay cách viết đơn điệu này bằng:
“Anh ấy nằm bất động, mắt dán vào khoảng không vô định; lồng ngực phập phồng, nặng trĩu. Bức tranh tương lai tối mịt đang dần hiện rõ trong đầu, làm hơi thở ngắt quãng, từng đợt mồ hôi lạnh rịn ra trên trán…”
Cách ứng dụng show don’t tell trong viết lách
Sử dụng show don’t tell trong viết lách sẽ dễ dàng kết nối cảm xúc với độc giả và làm nội dung trở nên hấp dẫn hơn. Nhưng phải sử dụng hợp lý và đúng cách thì mới phát huy được hiệu quả của nó.
Dưới đây là một số cách áp dụng kỹ thuật “trình bày, đừng kể” mà bạn có thể tham khảo qua:
Giảm tải các từ chung chung, cụ thể hóa cảm giác hơn
Thay vì dùng các từ như đẹp, buồn, vui, giận, khóc, cười, phấn khích… để nói đến cảm xúc hay trạng thái của nhân vật, hãy mô tả cụ thể hơn để người đọc tự cảm nhận.
Ví dụ như thay vì nói “Anh ấy rất phấn khích”, hãy nói “Từng giọt mồ hôi lăn trên trán, đôi mắt anh như cháy rực lên, thể hiện sự khao khát mãnh liệt. Anh nín thở, từng cơ bắp căng cứng và đôi tay nắm chặt, không thể chờ đợi để vượt qua thử thách trước mắt.”
Dùng ngôn ngữ cơ thể
Một trong những cách hiệu quả nhất để sử dụng show don’t tell bách phát, bách trúng, đánh mạnh vào cảm giác của độc giả chính là sử dụng ngôn ngữ cơ thể. Cách này sẽ tạo ra hình ảnh rõ nét và đẩy mạnh cảm xúc hơn nữa, nhất là vào những đoạn cao trào của truyện.
Ví dụ:
Thay vì nói “Anh ta bước đến một cách vội vã.” hãy nói “Anh ta lao tới như tên bắn, hai chân gấp gáp quấn vào nhau, từng bước chân đập mạnh xuống sàn, và ánh mắt rực lửa không rời khỏi mục tiêu phía trước.”
Đánh mạnh vào các giác quan
Đừng kể, mà hãy cho phép người đọc trở thành nhân vật trong chính khoảnh khắc đó bằng cách để họ sử dụng mọi giác quan để hình dung ra được phân cảnh đó. Để làm được điều này, đòi hỏi bạn cũng phải là một tác giả có sự hiểu biết sâu rộng về các giác quan và hiểu rõ việc sử dụng các giác quan như thế nào để tạo ra được cảm xúc.
Ví dụ, bạn muốn nhắc đến tiếng nổ khi đốt cháy củi, hãy viết như sau: “Tiếng nổ lách tách của củi cháy vang lên liên hồi, văng vẳng trong không gian tĩnh lặng. Âm thanh này làm tôi nhớ đến mái tranh, vách lá, nơi tuổi thơ còn má ở bên,…
Sử dụng động từ mạnh
Bạn muốn tạo ấn tượng rõ hơn và tăng sự hấp dẫn thì hãy sử dụng ngôn ngữ, động từ mạnh mẽ trong một vài tình huống. Nó làm tăng nhịp điệu cho câu chuyện cũng đời thời phản ánh rõ nét thái độ, tính cách của nhân vật trong các tình huống đó
Ví dụ:
Hãy thay “Gió thổi rất mạnh” thành “Gió rít từng cơn, chen vào từng ngõ ngách, quật mạnh vào cánh cửa và làm cây cối nghiêng ngả như báo hiệu cho một cơn giông bão sắp đến” để làm tăng kịch tính và phác họa rõ nét khung cảnh lúc đó hơn.
Sử dụng hội thoại
Sử dụng hội thoại để thay thế việc kể chuyện cũng là một cách tự nhiên để truyền tải thông điệp mà không làm cho người đọc cảm thấy ngao ngán. Qua từng cuộc đối thoại, người đọc cũng có cái nhìn toàn diện hơn về các nhân vật và hiểu được tình huống đang diễn ra. Đó cũng là một cách ứng dụng “show don’t tell” mà bạn có thể thử khi viết.
>>XEM THÊM: 8 Cách viết lời thoại nhân vật trong truyện, tiểu thuyết
Lời kết
Sẽ rất hữu ích nếu như bạn có thể ứng dụng “show don’t tell” trong quyển sách của mình. Nó sẽ đưa độc giả đến gần hơn với những gì bạn muốn kể và cho phép họ tiếp cận thế giới đó qua một góc nhìn thiện cảm hơn bằng chính cảm xúc của mình.
Tuy nhiên, không phải áp dụng cho toàn bộ nội dung sẽ tạo nên sự “quyến rũ” hãy lựa chọn đúng thời điểm, đúng nơi và đúng mục đích. Mọi thứ sẽ hoàn hảo nếu bạn cân bằng được mọi quy tắc trong khi viết.
Theo dõi Người Chấp Bút để biết thêm những điều hay ho trong viết lách nhé!
