Văn học có đa dạng thể loại và việc nhầm lẫn giữa các thể loại với nhau cũng là điều rất bình thường. Vì thế, với mỗi tác giả việc hiểu đúng và đủ từng thể loại là việc hết sức quan trọng. Bài viết này chúng ta sẽ tìm hiểu chi tiết về truyện ngắn – một thể loại văn học rất được ưa chuộng. Khám phá xem đặc trưng của truyện ngắn là gì và so với các thể loại như tiểu thuyết thì khi viết truyện ngắn cần để tâm vào điều gì? Hãy cùng Người Chấp Bút vào tìm hiểu ngay nhé!
Truyện ngắn là gì?
Để viết hay, đủ và truyền đạt được thông điệp, bạn cần hiểu được truyện ngắn là gì, có cấu trúc như thế nào và điều gì làm nó nổi bật. Vậy thì, truyện ngắn là gì?
Truyện ngắn là một thể loại văn học phổ biến, có dung lượng từ 1000 đến 10.000 từ. Nhưng trên thực tế, có nhiều truyện ngắn cũng không nằm trong giới hạn này. Và đến nay cũng chưa có một quy chuẩn số từ nào được đặt ra cho truyện ngắn. Dung lượng phụ thuộc vào nơi mà truyện ngắn xuất hiện, được đăng tải. Vì thế, có thể thấy trong các cuộc thi viết truyện ngắn, số lượng từ quy định thường rất khác nhau.
Quay trở lại chủ đề chính, chúng ta cũng không chỉ dựa vào mỗi dung lượng để phân loại các tác phẩm. Ngoài dung lượng ít, thì truyện ngắn hoàn toàn khác tiểu thuyết, truyện dài hay sử thi có cốt truyện phức tạp, truyện ngắn thường chỉ tập trung vào một sự kiện, nhân vật và một giai đoạn duy nhất. Nó là dạng tự sự ngắn, có cấu trúc tường thuật và mọi thứ chỉ được đặt trong một không gian nhỏ.
Đặc trưng của truyện ngắn là gì?
Đặc điểm nổi bật của truyện ngắn không chỉ nằm ở sự súc tích của nó mà còn ở cách mà tác giả khéo léo xây dựng cốt truyện, nhân vật, và chủ đề chỉ trong vài trang. Đó là một trong số ít thể loại văn học hiếm hoi chứa đựng nhiều tầng ý nghĩa đáng kinh ngạc dù chỉ gói gọn trong khoảng thời gian và không gian nhỏ bé.
Dưới đây là những đặc trưng nổi bật của truyện ngắn:
Độ dài của truyện ngắn
Như chia sẻ trong phần giới thiệu truyện ngắn là gì, thì thể loại này thường có dung lượng từ là 1.000 đến 10.000, với một số tác phẩm kéo dài tới 10.000 từ. Truyện ngắn có thể linh hoạt hơn về độ dài nhưng cần đảm bảo tính ngắn gọn và súc tích. Ở một số định nghĩa khác thì các câu chuyện có dung lượng dài hơn 10.000 – 20.000 từ thì được gọi là truyện vừa.
So với tiểu thuyết thì truyện ngắn có dung lượng ít hơn gấp nhiều lần, vì vậy, tác giả cần phải xây dựng cốt truyện một cách cô đọng và súc tích hơn. Truyện ngắn không có nhiều chỗ cho sự dài dòng và chi tiết.
Tập trung vào sự kiện chính, nhân vật và giai đoạn cụ thể
Truyện ngắn là gì? – Đó là thể loại văn học cô đọng, có dung lượng ít nên chỉ nên tập trung vào một sự kiện chính, nhân vật hoặc giai đoạn cụ thể nhằm mục đích kể một câu chuyện hoàn chỉnh, có ý nghĩa và giá trị trong giới hạn độ dài và cấu trúc.
Trái ngược với tiểu thuyết hay truyện dài, vốn có thể mở rộng ra nhiều sự kiện, giai đoạn và cao trào, truyện ngắn thường chọn 1 khía cạnh duy nhất để khai thác. Thể loại này có thể trong “chốc lát” tái hiện lại một mảnh thế giới cho độc giả thấy, hiểu và cảm nhận được. Chính vì thế nó rất được ưa chuộng trong các thể loại báo chí. Đơn giản là chỉ qua một mẩu truyện ngắn, người đọc cũng có thể nắm bắt được một sự kiện trọng đại nào đó đang diễn ra.
Ngôn ngữ có độ chính xác cao
Nếu bạn muốn biết vì sao trong truyện ngắn đòi hỏi ngôn ngữ phải có độ chính xác cao thì hãy quay lại xem xét khái niệm truyện ngắn là gì. Chính bởi vì là thể loại có dung lượng từ giới hạn, thường không vượt quá vài nghìn từ, nên buộc tác giả phải tóm gọn nội dung trong một không gian nhỏ, không tham lam chi tiết và diễn đạt dài dòng.
Truyện ngắn, nơi mà từng từ đều phải có giá trị và mỗi câu đều có vai trò thúc đẩy câu chuyện tiến triển. Ngôn từ phải được sử dụng tinh tế và có chọn lọc.
Đó là một tác phẩm văn học có cốt truyện chặt chẽ, tập trung vào một tình huống hoặc sự kiện đơn lẻ. Trong không gian hạn chế, câu chuyện không thể có nhiều tuyến nhân vật hay cốt truyện phụ mà phải rõ ràng và súc tích.
Các nhân vật trong truyện ngắn thường được xây dựng với những đặc điểm nổi bật, giúp người đọc nhanh chóng nắm bắt được tính cách và tâm lý chỉ qua vài chi tiết miêu tả.
Sử dụng hình ảnh biểu tượng và ý ẩn dụ
Vì đặc điểm ngắn gọn của mình, truyện ngắn không có đủ không gian để miêu tả chi tiết và xây dựng một thế giới phức tạp như tiểu thuyết. Thay vào đó, nó phải dựa vào biểu tượng và ý nghĩa ẩn dụ để tạo ra các lớp nghĩa tinh tế, giúp người đọc cảm nhận được chiều sâu của câu chuyện thông qua những hình ảnh hoặc sự kiện tưởng chừng đơn giản.
Các yếu tố cần có trong truyện ngắn
Thể loại truyện ngắn trong văn học thường bao gồm các yếu tố cơ bản sau đây:
- Bối cảnh: Bối cảnh truyện ngắn thường tối giản chỉ với một thời gian và địa điểm rõ ràng. Chính sự tối giản này sẽ không làm câu chuyện chính bị lưu mờ bởi quá nhiều chi tiết phức tạp. Tuy nhiên, vẫn cần lựa chọn bối cảnh cẩn thận để có thể tạo ra chiều sâu và bức tranh sống động chỉ qua vài mô tả.
- Cốt truyện: Cốt truyện cần đơn giản, xoay quanh một xung đột chính, hạn chế cốt truyện phụ để tránh truyện bị lan man, không truyền tải rõ thông điệp. Để biết cụ thể cấu trúc cốt truyện trong truyện ngắn là gì, hãy xem tiếp ở phần nội dung bên dưới.
- Nhân vật chính: Không cần phải xây dựng nhân vật quá phức tạp, chỉ cần tạo một nhân vật có đặc điểm có thể gây ấn tượng mạnh mẽ cũng đủ thu hút người đọc. Vì truyện ngắn thường có số lượng từ hạn chế, các nhân vật cần được khắc họa qua các mô tả ngắn gọn, hành động ý nghĩa và lời thoại sắc bén. Mọi tương tác của nhân vật đều phải đóng góp trực tiếp vào diễn biến chung của câu chuyện, giúp phát triển cốt truyện và làm nổi bật chủ đề.
- Chủ đề trung tâm: Chủ đề truyện ngắn là gì? Đó là thông điệp cơ bản hoặc ý tưởng chính mà tác giả muốn truyền tải. Do hình thức ngắn gọn nên chủ để trong truyện ngắn thường thể hiện một cách trực tiếp và mạnh mẽ. Truyện ngắn thời kỳ đầu thường xoay quanh các bài học đạo đức, xã hội, các sự kiện chính trị. Nhưng hiện tại, để phản ánh một cách nhìn phức tạp hơn về thực tế và hành vi của con người, đã có nhiều câu chuyện để lại kết thúc mơ hồ và khuyến khích độc giả tự diễn giải.
Nếu muốn biết cách viết truyện ngắn như thế nào thì hãy tham khảo thêm bài viết: Cách viết truyện ngắn hay, gây ấn tượng mạnh với độc giả
Cấu trúc chính của truyện ngắn là gì?
Truyện ngắn, không giống như tiểu thuyết, cần một cấu trúc gọn gàng và xúc tích để truyền tải thông điệp một cách mạnh mẽ. Thông thường, cách truyện ngắn sẽ được viết với cấu trúc sau:
- Mở đầu: Giới thiệu bối cảnh, nhân vật và thiết lập không gian và thời gian tạo cơ sở cho diễn tiến câu chuyện sắp tới.
- Phát triển: Đây là giai đoạn xuất hiện cách “hành động nhanh”, phần mà nhân vật chính phải đối mặt với các thách thức, khủng hoảng. Nội dung ở giai đoạn này sẽ là chất xúc tác khiến câu chuyện tiến triển, buộc nhân vật chính phải rời khỏi vùng an toàn của mình. Sự phát triển này làm tăng thêm chiều sâu cho câu chuyện, đồng thời làm cho độc giả cảm thấy hồi hộp và đồng cảm hơn.
- Cao trào: Đây sẽ là đỉnh điểm của xung đột, nơi căng thẳng đạt đến mức tối đa. Tại thời điểm này, nhân vật chính phải đối mặt với thử thách lớn nhất, có thể là một cuộc đối đầu trực tiếp với nhân vật phản diện hoặc với chính mình.
- Điểm rơi: Nhiều truyện ngắn có thể sẽ có điểm rơi chạm đáy sau cao trào. Thường thì sẽ đề cập đến sự thất bại, vô vọng cùng cực hoặc lúc nhân vật chính phải đối mặt với hậu quả của những lựa chọn của mình. Ở phần này, độc giả có thể cảm nhận sâu sắc được sự thay đổi trong tâm lý và hành động của nhân vật chính.
- Kết thúc: Đây là phần giải quyết vấn đề của câu chuyện, nơi xung đột được giải quyết và nhân vật đã thay đổi. Sẽ không có kết thúc giống nhau ở mọi truyện ngắn, thường sẽ có ba kết quả là: Thứ nhất là, nhân vật có được thứ mình muốn. Thứ hai là, không có được. Thứ ba là, có được nhưng nhận ra được điều quan trọng hơn là gì.
Lời kết
Khi đọc hay viết truyện ngắn, đừng nhầm lẫn thể loại này chỉ là phiên bản thu nhỏ của tiểu thuyết. Bạn cần phải hiểu rõ truyện ngắn là gì và biết tường tận về nó thì mới tạo ra được một câu chuyện chất lượng.
Trên thực tế, truyện ngắn là một thể loại văn học mang ý nghĩa rất sâu sắc, nơi mỗi câu chữ đều phải được cân nhắc kỹ lưỡng để xây dựng thành một câu chuyện hoàn chỉnh. Mọi thứ phải thật hoàn hảo trong không gian “chật hẹp”.
Theo dõi Người Chấp Bút để hiểu rõ hơn về các thể loại văn học phổ biến, những kiến thức hữu ích cho hành trình viết lách và viết sách nhé!
